تحقیق نقش دانشجو در تحولات سیاسی اجتماعی

تحقیق نقش دانشجو در تحولات سیاسی اجتماعی

ایران در یک قرن اخیر با تحولات جدی سیاسی- اجتماعی و فرهنگی روبه رو بوده است و آموزش مدرن حضور قشر دانشجو در این عرصه را تثبیت کرده است. نقش جنبش دانشجویی در این تحولات را چگونه ارزیابی می کنید؟

- ابتدا اگر بعضی از خصایص عام یک دانشجو، حداقل در شرایط کنونی را برشماریم شاید بتوانیم به ترکیب، ویژگیها، جایگاه تاریخی و نقشی که می توانست در تحولات اجتماعی داشته باشد اشاره کنیم.

به عقیده من سه خصلت مهم را در مورد دانشجو می توان در نظر گرفت. یکی عنصر جوانی است. وقتی صحبت از عنصر جوانی می شود باید وجه غالب در نظر گرفته شود. بعضی از متفکران اعتقاد دارند که اگر در تریکب جمعیتی یک جامعه 15 درصد جوانان حضور داشته باشند، نشانه وجود بحران در آن جامعه است. وقتی ما به وضعیت پیش از انقلاب نگاه می کنیم می بینیم که تقریباً بالاتر از 50 درصد جمعیت جامعه ما را جوانان تشکیل می دادند و در سال 77، یعنی 20 سال پیش از انقلاب نیز جمعیت ایران به جهات سنی جوانتر شده است و این نشانه ای از بحران است.

یک جمعیت جوان گذشته از بحران به یک آرمان گرایی توجه دارد. جوان بودن جامعه به ویژه در جامعه ما که دوران گذارش خیلی طولانی شده و توسعه لازم را به لحاظ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی پیدا نکرده، منجر به پیدایش آرمانگرایی بسیار جدی و وسیعی در قشر جوان می شود و طبعاً این عناصر می تواند در دانشجو و در دانشگاه خود را لحاظ کند. پس یک عنصر اجتماعی که به صورت مستقیم با تحولات سیاسی و اجتماعی ما سروکار دارد، همین قضیه است.

عنصر دوم که باید به آن اشاره شود این است که دانشجو با مسئولیت عام خود به جهات اقتصادی و اینکه هزینه اش از طرف خانواده یا دانشگاه تامین می شود، این فرصت را می یابد که چندان در قید محافظه کاری ملموس جامعه گرفتار نشود. این امر همچنین باعث می شود که دانشجو و ویژگیهای اصلاح گرایی و انقلابی داشته باشد. باید اشاره کرد که عدم محافظه کاری اقتصادی وجه غالب در دانشجویان است و گرنه طبیعی است که قشر وسیعی از دانشجویان ما این ویژگی را نداشته باشند.

عنصر سومی که به نقش خود دانشجو و دانشگاه بر می گردد، ارتباط و شناختی است که جوان وقتی وارد دانشگاه می شود با حوزه های معرفتی پیدا می کند.

وقتی این سه مورد را با یکدیگر جمع کنیم و در قالب عنصر دانشجو در نظر بگیریم، حالتی کلی و خاص به آن می بخشیم.

تئوری پردازی برای یک جنبش دانشجویی

در مورد ایران، ابتدا به طرح تعدادی سوال و پیش نهادن تعدادی مفروضه می پردازم تا زمینه بحث مهیا شود.

سوال اول این است که آیا جنبش دانشجویی در ایران، یک جنبش اصیل و مستقل است یا بخشی از دیگر جنبشهاست؟ در تاریخ ایران، جنبش دانشجویی در مقطعی زاییده جنبش ملی شدن نفت بود، در مقطع دیگری زاییده جنبش چریکی بود، در دوره انقلاب نیز جنبش دانشجویی مستقلی وجود نداشت و همه به نهضت انقلاب اسلامی پیوسته بودند. من فکر می کنم جنبش دانشجویی در ایران، بخشی از جنبش دمکراتیک و مردم سالاری بوده است. در هیچ دوره ای از تاریخ معاصر ایران نمی توان برای جنبش دانشجویی، استقلال هویت بالاصاله متصور شد.

سوال دوم این است که آیا ما یک جنبش دانشجویی مستقل داریم یا این مجموعه چند جنبش در هم بافته است؟ مثل طرح بعضی مطالبات بخشی از دانشجو کارمندان (کارمندانی که دانشجو شده اند) برای ارتقای منزلت کارمندی خود و یا بعضی گرایشهای رمانتیک که مشاهده می شد.

سوال سوم این است که چه فرق و تفاوت ماهوی ای میان جنبش دانشجویی در کشورهای پیرامونی مثل ما، با کشورهای مرکزی و سرمایه داری مثل فرانسه و آلمان وجود دارد؟

برای پاسخ به این سوالات، چند مفروضه را در میان می نهیم:

اولین مفروضه این است که مطالبات جنب دانشجویی در ایران هم مانند بقیه دنیا فراتر از قشر دانشجوست، یعنی سطح مطالبات فقط ارتقای منزلت و موقعیت و خواسته های دانشجویان نیست و از این رو. کاملاً با یک گروه فشار تفاوت دارد واز این حیث، شدیداً نسبت به زد و بند در بالا برای رسیدن به مطالباتش بدبین است. یعنی مانند بقیه جنبشهای دانشجویی سراسر دنیا، قدرت چانه زنی در بالا را ندارد و نمی خواهد مطالبات خود را از طریق فراکسیونهای پارلمانی دنبار کند.

دومین مفروضه این است که جنبش دانشجویی، آرمانهای بلندی دارد که گاه رنگ ناخودآگاهی به خود می گیرد و خصلتی رمانتیک پیدا می کند. به این دلیل که دانشجو اساساً با مقولات ذهنی سروکار دارد و در یک فضای فراواقع به نام دانشگاه تنفس می کند و به تدریج از متن زندگی واقع مردم منحرف می شود.

سومین ویژگی این است که نمی خواهد با روشهای بورکراتیک و رسمی، کارخود را پیش ببرد و مطالبات خود را مطرح کند. یعنی مخالف وضع موجود است- و نه الزاماً مخالف نظام موجود و نمی خواهد تن به پارلمانتاریسم و لیبرالیسم و قانونگرایی محض بدهد...